Vaskülit (Damar Duvarı İltihabı)

Vaskülit (Damar Duvarı İltihabı) Nedir?

Vaskülit, damar duvarlarının iltihaplanması sonucu oluşan bir hastalık grubudur. Bu durumda bağışıklık sistemi yanlışlıkla kendi damarlarına saldırır, bu da damar duvarlarında iltihaplanma, şişme ve hasara neden olur. Vaskülit, vücudun herhangi bir bölgesindeki damarları etkileyebilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Vaskülit Türleri

Vaskülit, etkilenen damar boyutuna göre sınıflandırılır:

Büyük Damar Vasküliti

• Dev Hücreli Arterit (Temporal Arterit): Baş ve boyun damarlarını etkiler
• Takayasu Arteriti: Aort ve ana dallarını etkiler

Orta Boy Damar Vasküliti

• Poliarteritis Nodosa: Böbrek, karaciğer, kalp damarlarını etkiler
• Kawasaki Hastalığı: Çocuklarda koroner arterleri etkiler

Küçük Damar Vasküliti

• Granülomatozis Polianjit: Akciğer, böbrek, sinir sistemini etkiler
• Eozinofilik Granülomatozis: Astım ve sinir sistemi belirtileri
• Mikroskobik Polianjit: Böbrek ve akciğerleri etkiler
• Henoch-Schönlein Purpurası: Çocuklarda görülen cilt, eklem, böbrek tutulumu

Vaskülitin Nedenleri

Vaskülitin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, birçok faktör rol oynar:

• Otoimmün reaksiyonlar: Bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesi
• Enfeksiyonlar: Hepatit B, C, HIV gibi viral enfeksiyonlar
• İlaç reaksiyonları: Bazı ilaçlara karşı alerjik reaksiyon
• Genetik faktörler: Aile geçmişinde vaskülit
• Çevresel faktörler: Toksinler, kimyasallar
• Kanser: Bazı kanser türleri vaskülite neden olabilir

Belirtiler ve Semptomlar

Vaskülit belirtileri, etkilenen organ ve damar boyutuna göre değişir:

Genel Belirtiler

• Ateş
• Halsizlik ve yorgunluk
• İştahsızlık
• Kilo kaybı
• Gece terlemeleri
• Kas ve eklem ağrıları

Organ Spesifik Belirtiler

• Cilt: Döküntü, morluk, ülser
• Böbrek: Kanlı idrar, yüksek tansiyon
• Akciğer: Nefes darlığı, öksürük
• Sinir sistemi: Uyuşma, güçsüzlük
• Göz: Görme problemleri
• Kalp: Göğüs ağrısı, kalp yetmezliği

Tanı Yöntemleri

Vaskülit tanısı için kapsamlı bir değerlendirme gerekir:

Laboratuvar Testleri

• Kan testleri: CRP, ESR, ANCA, RF
• İdrar testleri: Protein, kan, sediment
• Biyokimya: Böbrek ve karaciğer fonksiyonları
• Serolojik testler: Hepatit, HIV, otoantikorlar

Görüntüleme Yöntemleri

• Doppler ultrason: Damar yapısının incelenmesi
• CT/MRI: Organ tutulumunun değerlendirilmesi
• Anjiyografi: Damar daralması ve tıkanıklığı
• PET-CT: İltihap aktivitesinin görüntülenmesi

Biyopsi

• Etkilenen dokudan örnek alınması
• Mikroskopik inceleme
• İltihap tipinin belirlenmesi

Tedavi Seçenekleri

1. İmmünosupresif İlaçlar

• Kortikosteroidler: Prednizolon, metilprednizolon
• Siklofosfamid: Şiddetli vaskülit için
• Methotrexate: Hafif-orta şiddetli vaskülit
• Azathioprine: Uzun dönem tedavi
• Mycophenolate: Böbrek tutulumunda

2. Biyolojik Ajanlar

• Rituximab: B hücrelerini hedef alır
• Tocilizumab: IL-6 reseptör antagonisti
• Infliximab: TNF-alfa antagonisti

3. Plazma Değişimi

• Kandaki zararlı antikorların temizlenmesi
• Şiddetli böbrek tutulumunda
• Akut dönemde kullanılır

4. Cerrahi Müdahale

• Damar tıkanıklığının giderilmesi
• Organ hasarının onarılması
• Komplikasyonların tedavisi

Prof. Dr. Erdem Silistreli'nin Yaklaşımı

Prof. Dr. Erdem Silistreli, vaskülit tedavisinde:

• Multidisipliner yaklaşım: Farklı uzmanlarla işbirliği
• Kişiselleştirilmiş tedavi: Hastaya özel plan
• Erken tanı: Komplikasyonları önleme
• Modern tedavi yöntemleri: En güncel protokoller
• Uzun dönem takip: Hastalık aktivitesinin izlenmesi
• Yaşam kalitesi odaklı: Minimal yan etki

Tedavi Süreci

1. İlk değerlendirme: Kapsamlı muayene ve testler
2. Tanı konfirmasyonu: Biyopsi ve görüntüleme
3. Tedavi planı: Hastalık şiddetine göre protokol
4. İndüksiyon tedavisi: Hastalık aktivitesini durdurma
5. İdame tedavisi: Uzun dönem kontrol
6. Takip: Düzenli kontroller ve testler

Yaşam Tarzı Önerileri

• Düzenli egzersiz: Kas gücünü koruma
• Sağlıklı beslenme: Anti-inflamatuar diyet
• Stres yönetimi: Meditasyon, yoga
• Sigara bırakma: Damar sağlığı için
• Enfeksiyonlardan korunma: Aşılar, hijyen
• Düzenli uyku: Bağışıklık sistemi için

Komplikasyonlar

Vaskülit tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

• Organ yetmezliği: Böbrek, kalp, akciğer
• Damar tıkanıklığı: İskemi ve nekroz
• Kanama: Damar yırtılması
• Enfeksiyonlar: Bağışıklık sistemi zayıflığı
• Malignite riski: Bazı vaskülit türlerinde

Prognoz

Vaskülit prognozu:

• Erken tanı ve tedavi ile iyi sonuçlar
• Hastalık türüne göre değişkenlik
• Uzun dönem takip gerekli
• Yaşam kalitesi önemli
• Çoğu hasta normal yaşam sürer

Sık Sorulan Sorular

Vaskülit bulaşıcı mıdır?

Hayır, vaskülit bulaşıcı değildir. Otoimmün bir hastalıktır.

Tedavi ne kadar sürer?

Hastalık türüne göre değişir, genellikle 6-24 ay arası.

Hamilelik mümkün müdür?

Hastalık kontrol altındayken mümkündür, doktor kontrolü gerekir.

Diyet önemli midir?

Anti-inflamatuar diyet hastalık seyrini olumlu etkiler.