Emboli

Emboli Nedir?

Emboli, kan dolaşımında bulunan yabancı bir maddenin (embolus) damarı tıkaması durumudur. Bu madde genellikle kan pıhtısı (tromboemboli) olmakla birlikte, yağ, hava, kemik parçası veya diğer maddeler de olabilir. Emboli, tıkandığı bölgeye göre farklı organlarda ciddi hasarlara neden olabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Emboli Türleri

1. Pulmoner Emboli (PE)

• Akciğer damarlarının tıkanması
• En yaygın ve tehlikeli tür
• Genellikle bacak toplardamarlarından kaynaklanır
• Yaşamı tehdit eden acil durum

2. Serebral Emboli

• Beyin damarlarının tıkanması
• İnme (felç) nedenidir
• Kalp veya karotis damarlarından kaynaklanır
• Nörolojik hasar riski

3. Periferik Arter Emboli

• Kol ve bacak damarlarının tıkanması
• Akut iskemi nedeni
• Gangren riski
• Amputasyon gerekebilir

4. Mezenterik Emboli

• Bağırsak damarlarının tıkanması
• Bağırsak nekrozu riski
• Şiddetli karın ağrısı
• Cerrahi müdahale gerekebilir

Risk Faktörleri

Venöz Tromboemboli Risk Faktörleri

• Hareketsizlik: Uzun süre yatak istirahati
• Cerrahi: Büyük ameliyatlar
• Travma: Kırık, yaralanma
• Kanser: Malign hastalıklar
• Hamilelik: Hormonal değişiklikler
• Doğum kontrol hapı: Östrojen içeren ilaçlar
• Obezite: Metabolik risk
• Sigara: Damar hasarı

Arteriyel Emboli Risk Faktörleri

• Atrial fibrilasyon: Kalp ritim bozukluğu
• Kalp kapak hastalığı: Mekanik kapak
• Kalp yetmezliği: Azalmış kalp fonksiyonu
• Ateroskleroz: Damar sertleşmesi
• Hipertansiyon: Yüksek tansiyon
• Diyabet: Metabolik hastalık

Belirtiler ve Semptomlar

Pulmoner Emboli Belirtileri

• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Öksürük (bazen kanlı)
• Hızlı nabız
• Bayılma
• Terleme

Serebral Emboli Belirtileri

• Ani güçsüzlük
• Konuşma bozukluğu
• Görme problemleri
• Baş dönmesi
• Bilinç kaybı
• Yüz felci

Periferik Emboli Belirtileri

• Ani ağrı
• Soğukluk hissi
• Solukluk
• Nabız kaybı
• Uyuşma
• Güçsüzlük

Tanı Yöntemleri

Laboratuvar Testleri

• D-dimer: Pıhtılaşma belirteci
• Kan gazları: Oksijen seviyesi
• Kan sayımı: Enfeksiyon belirteçleri
• Koagülasyon testleri: Pıhtılaşma profili

Görüntüleme Yöntemleri

• CT Pulmoner Anjiyografi: PE tanısı için altın standart
• Ventilasyon-Perfüzyon Sintigrafisi: PE alternatifi
• Doppler Ultrason: Bacak damarları
• Ekokardiyografi: Kalp kaynaklı emboli
• MRI: Serebral emboli
• Anjiyografi: Arteriyel emboli

Tedavi Seçenekleri

1. Antikoagülan Tedavi

• Heparin: Hızlı etkili, IV uygulama
• Warfarin: Uzun dönem tedavi
• DOAC'lar: Yeni nesil antikoagülanlar
• Fondaparinux: Düşük molekül ağırlıklı heparin

2. Trombolitik Tedavi

• rt-PA: Doku plazminojen aktivatörü
• Streptokinaz: Bakteriyel enzim
• Urokinaz: İnsan enzimi
• Endovasküler tromboliz: Kateter ile direkt uygulama

3. Cerrahi Tedavi

• Embolectomi: Pıhtı çıkarma
• Endarterektomi: Damar içi temizlik
• Bypass cerrahisi: Damar köprüsü
• Amputasyon: Son çare

4. Endovasküler Tedavi

• Mekanik trombektomi: Pıhtı çıkarma cihazları
• Angioplasti: Balon ile genişletme
• Stent yerleştirme: Damar açık tutma
• Filtre yerleştirme: Vena cava filtresi

Prof. Dr. Erdem Silistreli'nin Yaklaşımı

Prof. Dr. Erdem Silistreli, emboli tedavisinde:

• Hızlı tanı: Acil değerlendirme
• Risk stratifikasyonu: Hastaya özel yaklaşım
• Multidisipliner ekip: Kardiyolog, nörolog, radyolog
• Modern teknoloji: En güncel tedavi yöntemleri
• Minimal invaziv öncelik: Endovasküler teknikler
• Komplikasyon önleme: Proaktif yaklaşım

Acil Müdahale Protokolü

İlk 1 Saat (Altın Saat)

• Hızlı tanı ve değerlendirme
• Vital bulguların stabilizasyonu
• Oksijen desteği
• Antikoagülan başlangıcı

İlk 6 Saat

• Görüntüleme tamamlanması
• Tedavi planının belirlenmesi
• Cerrahi/endovasküler müdahale
• Yoğun bakım transferi

Komplikasyonlar

Akut Komplikasyonlar

• Şok: Kardiyojenik, hipovolemik
• Solunum yetmezliği: ARDS
• Böbrek yetmezliği: Akut tübüler nekroz
• Kanama: Antikoagülan komplikasyonu

Kronik Komplikasyonlar

• Kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon: CTEPH
• Post-trombotik sendrom: Bacak şişliği
• Nörolojik sekel: İnme sonrası
• Tekrar emboli: Rekürrens

Önleme Stratejileri

Birincil Önleme

• Risk faktörü kontrolü: Sigara, obezite
• Düzenli egzersiz: Kan dolaşımı
• Sağlıklı beslenme: Anti-inflamatuar diyet
• Hidrasyon: Yeterli sıvı alımı

İkincil Önleme

• Antikoagülan tedavi: Uzun dönem
• Kompresyon çorapları: Venöz dolaşım
• Fizik tedavi: Mobilizasyon
• Düzenli takip: Doktor kontrolü

Prognoz

Emboli prognozu:

• Erken tanı: %90+ başarı oranı
• Pulmoner emboli: %5-10 mortalite
• Serebral emboli: %15-20 mortalite
• Periferik emboli: %5 mortalite
• Uzun dönem: Normal yaşam beklentisi

Sık Sorulan Sorular

Emboli tekrar eder mi?

Evet, risk faktörleri devam ederse tekrar edebilir. Önleme önemli.

Antikoagülan ne kadar süre kullanılır?

Risk faktörlerine göre 3 ay ile yaşam boyu arası değişir.

Hamilelikte emboli riski var mı?

Evet, hamilelik emboli riskini 5-10 kat artırır.

Uçak yolculuğu riskli mi?

Uzun uçuşlarda risk artar. Kompresyon çorabı ve hareket önerilir.